Arantzazuko kanta berriakTestua: Salbatore Mitxelena
Arantzazu, XXIX, 1949, 299. zenb., 36-37 or.; OKA-1969, 39-41 or.
Doinua: Herri-doinua (Mitxelenak moldatua)
OKA-1969, 18. kanta, 39. or. // – AAB: 164, 230, 273 –
| Arantzazu aldizkaria (1949) | Ogei Kanta Arantzazuko (1952) | ||
| 1 | Hamaika mila gizon zitula berekin, Rodil han irauli zan behingoan Oñatin. Jeneral gogorra zan bere ustez behinik behin, oilo hutsa izan arren neurtzeko inorekin. |
1 | Hamaika mila gizon zitula berekin, Rodil han irauli zan behingoan Oñatin. Jeneral gogorra zan bere ustez, behinik behin oilo hutsa izan arren neurtzeko inorekin. |
| 2 | Oiloa gerran eta agintzen kirtena, ezin makurragoa eman zun ordena: “Erre egin behar zala Arantzazu dena, ezer barkatu gabe, ahalik laisterrena”. |
2 | Oiloa gerran eta agintzen kirtena, ezin makurragoa eman zun ordena: “Erre egin behar zala Arantzazu dena, ezer barkatu gabe, ahalik laisterrena”. |
| 3 | Lege zitalagorik ta doilorragorik nekez irten ziteken inoren ahotik. A ze kontu zorrotza honezkero, horratik, bihur beharko zion Jaunari hargatik! |
3 | Lege zitalagorik ta doilorragorik nekez irten ziteken inoren ahotik. A ze kontu zorrotza honezkero, horratik, bihur beharko zion Jaunari hargatik! |
| 4 | Hirurehun gizonezko liberal-taldea presta zan igotzeko Aloña alde(r)a. Ikus orduko haien birau ta lerdea, zer asmo zeramaten sobra zan galdea. |
4 | Hirurehun gizonezko liberal-taldea presta zan igotzeko Aloña alde(r)a. Ikus orduko haien birau ta lerdea, zer asmo zeramaten sobra zan galdea. |
| 5 | Mila zortziehun eta hogeita hamalaua. Ta dagonilak heme- zortzigarren gaua. Bela beltzai utzirik jo dezaten kua-kua, hobe genu, ahal balitz, ixildu lotsa hu(r)a. |
5 | Mila zortziehun eta hogeita hamalaua. Ta dagonilak heme- zortzigarren gaua. Bela beltzai utzirik jo dezaten kua-kua, hobe genu, ahal balitz, ixildu lotsa hu(r)a. |
| 6 | Goizeko ordu batetan tiro bat jaurti zan. Arantzazu osoa dardaraz jarri zan. Ezaugarri zutenez, han abitu ziran erregarriz bustitzen eliz jira-biran. |
6 | Goizeko ordu batetan tiro bat jaurti zan. Arantzazu osoa dardaraz jarri zan. Ezaugarri zutenez, han abitu ziran erregarriz bustitzen eliz jira-biran. |
| 7 | Praile ta Imajina, Rodilen aginduz, Oñatira eraman zituzten katiguz, baioneta artean lapur batzun tajuz, euri-jasa azpian, izuaren izuz. |
7 | Praile ta Imajina, Rodilen aginduz, Oñatira eraman zituzten katiguz, baioneta artean lapur batzun tajuz, euri-jasa azpian, izuaren izuz. |
| 8 | Andra Mari gaixoa, gaizkin bat baitzina, tronutik jaurtitako gure Erregina! Nola etsitzen dezu holako destaina, gailendu gabetanik Rodilen iraina? |
8 | Andra Mari gaixoa, gaizkin bat baitzina, tronutik jaurtitako gure Erregina! Nola etsitzen dezu holako destaina, gailendu gabetanik Rodilen iraina? |
| 9 |
Goizeko lauetako, |
9 | Goizeko lauetako, komentu ta eliz, dana su ta gar zegon zalaparta biziz, txinparta-soinu izua noranahi zabaliz, Aizkorri zerra argituz gorriaren gorriz. |
| 10 | A ze San Joan-sua gau haren erdian, euskal leinargiaren azken oparian! Arantzazu ezezik, guda haren azpian gure Herria ere han jausten hasi baitzen. |
||
| 11 | Horma, koru ta aldare, urre ta argiontzi, makulu ta apainduri, liburu ta idatzi... suaren jan-beharrak dana zun irentsi; edota maldan behera amildu ta hautsi. |
10 | Horma, koru ta aldare, urre ta argiontzi, makulu ta apainduri, liburu ta idatzi... suaren jan-beharrak dana zun irentsi; edota maldan behera amildu ta hautsi. |
| 12 | Ez dana; bazan zerbait artean txit lerden, hondakinen artetik adio esaten. Torre-punta bakarrik zutik gelditu zen, etzatera zijoan Eguzki lehenaren aintzazko azken printzak tentetuz edaten. |
11 | Ez dana; bazan zerbait artean txit lerden. Torre-punta bakarrik zutik gelditu zen, etzatera zijoan Eguzki zaharraren aintzazko azken printzak tentetuz edaten. |
| 13 | Oñatiar zintzoak jakinda agur osua itzaldu nahirik heldu ziraneko, dana galdua zegon, erreta zeharo, egur ta harri lurrean ke beltza jario. |
||
| 14 | Halako salkeria ezin eramanik negar egin omen zun Zumalakarregik. Ta haren begi ta bihotz ondrauetatik, Baionatik Bilbora negar Euskal Herrik! |
12 | Halako salkeria ezin eramanik negar egin omen zun Zumalakarregik. Ta haren begi ta bihotz ondrauetatik, Baionatik Bilbora negar Euskal Herrik! |
| 15 | Ta haren begi ta bihotz (1) ondrauetatik, mugatikan mugara negar Euskal Herrik! |
||
(Arantzazu aldizkarian ez dago) |
13 | Gure Euskal Herrri eta gure Arantzazu: suerte berak behin beti zinuzten uztartu. Lau mendeko haundiak batean laztandu; ta orain etsai berak azkenik hondatu. |
|
| (Arantzazu aldizkarian ez dago) |
14 | Gora ta txalo bioi alkarren parean, erori baitzinaten, bizi hainbestean: dinki, zintzo ta haundi alkartasunean, asmorik jatorrenen aldare berean! |
|
| 16 | Praile gizarajoak katigu-modura, Bitoritik haruntza Espaini barrura... Ta Andra Mari gaixoa? Bidaurretan hura, itzultzerikan gabe tronu kiskaldura. |
15 | Praile gizarajoak katigu-modura, Bitoritik haruntza Espaini barrura. Ta Andra Mari gaixoa? Bidaurretan hura, itxultzerikan gabe tronu kiskaldura. |
| 17 | Ez Ama ta ez praile, ez otoitz, ez kantu, harri-pilo bat baizik ez zan Arantzazu. Lau gizaldin haundia, horra dana galdu. Galdu dei hura ere: “Ermita eidazu...” |
16 | Ez Ama ta ez praile, ez otoitz, ez kantu, harri-pilo bat baizik ez zan Arantzazu. Lau gizaldin haundia, horra dana galdu. Galdu dei hura ere: “Ermita eidazu...”. |
| 18 | Zegamarrak bakarrik urteroko legez jarraiko zuten hara igotzen erromes. Nahiz eta Ama Birjina han bertan egon ez, –euskal sinismenaren ordez eta izenez– fede eman ohi zioten: Baietz eta baietz. |
||
| 19 | Bainan, ai!, galbururik ez dizu galtzuak. Ze lore eman dezake udazken antzuak? Gerrate ondorengo Euskal Herri hiltsuak nondik osa antzinako eliz ospatsua? |
||
| 20 | Ilunabar beltzena Aizkorri gainbehera jausi zan Arantzazu dana estaltzera. Eliz, jaiera ta aintza erabat lurrera... Lurrera, haundi izan arren oroitzapen bera! |
||
| 21 | Puxketaka bat hemen ta gero bestea han, jasoko zan berriro ahal zan hainbestean. Birjina ta praile ere itzuliko... Bainan zer zan Arantzazu hura lehenaren aldean? |
||
| 22 | Harrezkero zatozen erromes gaurkoa: ez uste Arantzazu hau dezula lehengoa. Hargandik sortutako kimu apaltxoa, besterikan ez dezu orain honakoa. |
17 | Harrezkero zatozen erromes gaurkoa: ez uste Arantzazu hau dezula lehengoa. Hargandik sortutako kimu apaltxoa, besterikan ez dezu orain honakoa. |
| 23 | Ilunak ta ezjakinak dana zun itzaldu: gau-bijili, kofradi, elezahar ta kantu. Bizkai, Napar, Lapurdi “beren” Ama ahaztu... Rodilek su emanda dana, dana galdu! |
||
| 24 | ...Torre-punta bakarrik gelditu zan lerden, hondakinen artetik adio esaten, etzatera zijoan eguzki zaharraren aintzazko azken printzak tentetuz edaten. |
18 | ...Torre-punta bakarrik gelditu zan lerden, hondakinen artetik adio esaten, etzatera zijoan eguzki zaharraren aintzazko azken printzak tentetuz edaten. |
Kanta dramatikoaren aireko sorta hau 1949an argitaratu zuen lehenbizikoz Mitxelenak Arantzazu aldizkarian (XXIX, 1949, 299. zenb., 36-37 or.), doinu eta guzti. 24 bertso zituen. OKA-n jasotzean, aldaketa handiak eta ugari egin zizkion Mitxelenak: zortzi bertso baztertuz, eta bi berri gehituz ere bai: 18 bertsoko sorta atera zitzaion OKA-n.
Hemen bi iturrietakoak bateratu egin ditut (26 bertso), ortografiaren aldetik biak eguneratuz. Eta horrela osaturiko sail osoa bi zutabetan jarri dut. Ezkerreko zutabean aldizkarikoa: OKA-n ere badauden bertsoak zutikako letraz idatzita doaz bertan, eta aldizkarian bakarrik aurkitzen direnak etzanik.
“Eusko gudariak” kantarena da doinua, Mitxelenak moldatua. Badu Manolo Urbietak gaztetan egindako harmonizazioa ere, 4 ahotsetara kantatzekoa (AAB: 164). Era berean, Martzelino Idoiagak organoko laguntza gaineratu zion OKA-ko melodiari (AAB: 273).
AAB: 164
AAB: 230
AAB: 273
