Arantzazuko kanta berriakTestua: Salbatore Mitxelena
OKA-1969, 5. kanta, 14. or. (ik. AEP-2, 37-41 or.)
Doinua: REA/JK, 4. doinua, 21. or. (Mitxelenak moldatua)
– AAB: 163, 217, 260; 129, 236; 198; 249 –
I
- Errodrigotxo joan zanean
ardiengana mendira,
hantxe zegoan Birjina arantzan
artzaitxoari begira: - Errodrigotxo Balatzategiko:
ermitatxoa eidazu,
ermitatxoa eidazu eta
nerea izango zera zu. - Hiru latatxo, zazpi teilatxo
hasteko asko dituzu.
Eliza haunditzen danean bihar
gehiagorik beharko du. - Nere euskal seme on danak hemen
izango dute ostatu,
izango dute ostatu eta
euskal Meza non opaldu. (AEP-2, 37. or.)
II - Errodrigotxo laxter joan zan
Oñatiako [sic] kalera,
elizgizonai, bertako danai
berri ona ematera. - Oñatiarrak laister jun ziran
prozesioan mendira.
Hantxe zegoan Birjina arantzan
seme berriai begira: - Ene Oñati txit enetxoa:
ermitatxoa eidazu,
ermitatxoa eidazu eta
nerea izango zera zu. (AEP,-2 38. or.)
III - Harrezkeroko euskal semeak
muga batetik bestera
entzuten gatoz, kunplitzen goaz
eskari-eskeini bera: - Ene Euskal Herri txit enetxoa:
ermitatxoa eidazu,
ermitatxoa eidazu eta
nerea izango zera zu. (AEP-2, 39. or.)
IV - Gero batean Iñigo ere
han agertu zan mendira.
Hantxe zegoan Birjina arantzan
lehensemeari begira: - Iñigo zaldun Loiolakoa:
ermitatxoa eidazu,
ermitatxoa eidazu eta
nerea izango zera zu. - Hiru latatxo, zazpi teilatxo
hoiek gutxitxo dituzu.
Euskal fedeak, euskal elizak
haundiagoa behar du. - Zurekin dagon Euskal Herriak
bitarteko zu nahi zaitu.
Horretarako egingo zaitut
Herri santu honen Santu. (AEP-2, 40-41 or.) - Oi Birjinaren harrezkeroko
irriparre bihozbera!
Oi euskaldunen zori haundia
kantatutzean honela!: - Ermitatxoa egin dizugu.
Orain zureak gaituzu.
Zureak gera. Gurea zera.
Zureak gu. Gurea zu.
Arantzazuko baladen soinu eta doinu guztiz bereziak daramatza kanta honek: ahapaldi laburren lerrokada luzea, non Errodrigotxo artzainak egindako Andre Mariaren aurkikuntzak San Ignazio Loiolakoarengan eta Euskal Herriarengan jarraitzen baitu. Zenbakitu gabe eta narrazioaren fasetan multzokatuta bezala doaz ahapaldiak OKA liburuxkan. Hemen zenbakitu egin ditut, baina nolabait multzo horiek errespetatu eta nabarmenduz.
Mitxelenaren Poema-ko “Ermitatxo bat eidazu” kapitulutik hartuta daude kanta honetako zatirik gehienak (AEP-2, 37-41 or.); horietako batzuk, ordea, OKA-ko kanturako sortu zituen nonbait –parentesi artean daude adierazita Poema-ko ahapaldien erreferentziak–.
Balada-aire eta estiloa du kanta honek: horren adierazgarria da Jose Maria San Sebastian “Latxagak” halakotzat hartu izana, kantaren lehen sei ahapaldiak, hitzez hitz eta ordena zerbait aldatuta, entzun zituenean Etxarri Aranazko Artxulo baserriko Jose Maizak abestuta, eta gero argitaratu bestelako balada edo kanta zaharren artean (“Kanta zarrak Artxulo baserrian”, in: Euskerazaintza, LVII, 2006, 32. or.). J. M. Ibarbiak bereziki aintzakotzat hartu zuen kanta hau, bere Arantzazukoak sortan bi doinu ezberdinetan eman baitzigun: 3. eta 16. zenbakiak, “Errodrigotxo” tituluarekin biak. 3an OKA-ko lau ahapaldi aukeratu zituen, bestelako doinua egokituz (OKA-n “Ardi txuriak” kantari egokiturikoa), eta bere erara harmonizatuta; 16an OKA-ko beste lau ahapaldi aukeratu zituen, Gabon-kanta baten doinuari egokituz eta harmonizatuz. M. Idoiagak, berriz, bere Cánticos Religiosos bilduman eskuz kopiatu zuen (II. t., 110. kanta, 217. or.), aipaturiko aldaera txikiarekin. OKA-ko beste kantei bezala, honi ere organoko laguntza ipini zion M. Idoiagak (OKA/Id, 23. kanta; AAB: 260).
Kanta honen ahapaldi zenbait behin baino gehiagotan jaso eta argitaratu izan ditu Arantzazu aldizkariak (1983, 1987, 1989).
Jose Mari Arzuagak ere badu “Errodrigotxo” izeneko abestia, OKA-ko “Ermitatxoa eidazu” kantako zenbait bertsoz osatua, bertako doinuarekin.
AAB: 163
AAB: 217
AAB: 260
AAB: 129
AAB: 236
AAB: 198
AAB: 249
