Arantzazuko balada eta kopla zaharrak. (Osagarria)Egune zala egune zala28
bart gaberdie zanian,
egunerako ailegau ginan,
zazpi legua bidian.
Zazpi legua eginda bere
Arantzazura ginoian.
Birjina Ama ta bere semea29
topa giduzen bidian.
Emon euskuen kontseju on bat30
Ama-Semien artian:
On ta umila izateko
munduan garean artian;
ez genduela gero damuko
Jaungoikuaren aurrian.
Lekukoa: Eujenia Langara (Areatza-Villaro)
Biltzailea: Jose Adrian Lizarralde (?)
Iturria: HVSA, 166. or.
AKDB, 284. erg.
Aldaera hau ez dago J. A. Lizarraldek antolaturiko Arantzazuko REA/JK koadernoan; baina Arantzazuko bere historian jaso zuen. Ez zuen iturririk eman; berak bildua ote? Lekukoari buruz honetara dio oin-oharrean: “Leyenda versificada de Aránzazu, oída a Eugenia de Lángara, de 69 años de edad, vecina de Villaro, Vizcaya”. Uste izatekoa da, Lizarraldek eskura zeukala hemengo aldaera hau, berak bildua seguruenik. REA/JK-n (25. or.) bada, ordea, kantaren beste aldaera bat, Eujenia Langararena hori ere, ABK-k argitaratuko zuena, eta euskara batuaren ortografian emana.
HVSA-n argitaraturikoarekin ia berdina da Arantzazuko Musika Artxiboko (R 33) Arantzazuko Kanta Zaharrak sortako 4. testua ere.
“Eguna zela (ta) eguna zela” hasten den baladaren aldaera gehien-gehienetan –AKDB-n badira horietako dozena bat– singularreko lehen pertsonan dago narrazioa; Langararenean, berriz, pluralen dago: hemengo honetan eta goraxeago aipatutakoan, ABK-k argiraturikoan. Hala ere, Langararen bi aldaerok ezberdinak dira: batetik, REA/JK-koa luzatu egiten da, baladaren bestelako zatiekin; bestetik, hasierako hiru ahapaldietako testua ere ez da bietan berdina. Lekukoa berbera izanik, bi kantaldi edo “lekukotza” ezberdinetakoak dira nonbait testuok.
Dena dela, badirudi Lizarraldek zerbait aldatu egin zuela jatorrizko testua, argitalpenari begira, jatorrizkoaren kutsu dialektala zerbait kenduz eta gipuzkeraren itxura handiagoa emanez. Areago, oin-oharretan zehaztu dudanez, HVSA liburuaren editoreek ere egin zituzten bestelako aldaketaren batzuk, neurria egokitzeko edo, autoreak utzitako testuaren gain –hura hil ondoren argitaratu zuten liburua, 1950ean–.
HVSA-n argitaratu bezala, ahapalditan banatu gabe utzi dut testua.
Oharrak
28 HVSA-ren editoreak zuzendu aurreko Lizarralderen jatorrizko testuan honetara dago hasiera: “Egune zala eguna zala”.
29 HVSA-ren editoreak zuzendu aurreko Lizarralderen jatorrizko testuan honetara dago puntuaren lehen partea: “Birjiña ta bere Semea”.
30 HVSA-ren editoreak zuzendu aurreko Lizarralderen jatorrizko testuan honetara dago testua: “Emauskun konseju on bat”.