Arantzazuko balada eta kopla zaharrak. (Osagarria)[Hiru dama Arantzazun]
1 Uriko jaia baita Lauren donea,
eskutik itzuri zait gabinarea;
hegotxo nabarrean darama kartea,
urrezko hitzezkoa du gainaldea. Aupa!2 Gure baratzan ginda heltzaka ta mina,
gure kalean daude hiru mutxurdina;
hirurak alkarturik Arantzazun dira,
Santu Laurenek bemaie senargai dina.
Lekukoa: Josefa Ignacia Pozueta (Olazagutia)
Iturria: CPV, X, 100-905, 1053-1054 or. (ik. OEA, 35. dok.)
AKDB, 226. erg.
AAB: 332
Lekukoaren izena eman ondoren, honela dio Azkuek: “Figura en el Cancionero Selecto, pág. 565. He aquí el poema (?), curioso de todas maneras, tal como llegó a mis oídos”.84
1 Trinidadeak eta Kopo Kristoak (sic)85
heldu dirade Pazkua maiatzekoak.2 Trinidadeak ditu hiru aldare,
hiru aldare eta zazpi lanpare.3 Trinidadea baita bai Trinidadea
eskutik bolatu zait gabinarea.864 Hegotxo nabarrean derama kartea
urrez eskribiturik gainean letrea.5 Gure baratzan ginda, ondu ez ta mina,87
gure kalean daude hiru dama linda.6 Hirurak hiru dira, hirurak hemen dira,
hirurak alkarturik Arantzazun dira.
Neronek jarri diot azpi-titulua; aurrenekoan “mutxurdinak” dira hiru emakumeak, bigarrenean “dama lindak”, Arantzazun elkartu direnak. Izatez, ez da Arantzazuko kanta hemengo hau, bestelako jai-giroko eta ezkongaiaren bilaketakoa baizik. Baina herriko jaietan senargai egokirik aurkitu ez eta, Arantzazura doaz nonbait hiru mutxurdinak Andre Mariari mutil laguna eskatzera. Erreferentzia horregatik edo, Arantzazuko balada eta kanta zaharren bere OEA sortan kopiatu zuen, bere eskuz, Omaetxebarriak, CPV-ko bigarren aldaera –“Trinidadeak eta Kopo Kristoak”–; eta “Arantzazun dira” azken hitzak azpimarratu zituen, ̔etc’ gaineratuz azkenean, jarraitu beharko lukeela adieraziz edo. Izan ere, eta Azkuek adierazten duenez, jarraitu egiten zuten bestelako estrofek, azken honekin bukatzeko:
Gure ganbaran kutxa, kutxa bera hutsa;
asko senartzat baino hobe kutxa hutsa.
Oharrak
84 Cancionero selecto, Azkueren beraren kanta-bilduma zabaleko 200 bat aukeratuen beste edizio berezia, non doinuek Azkuek berak landutako pianoko laguntza baitaramate (Barcelona: A. Boileau y Bernasconi, 1921).
85 ‘(sic)’ hori R. M. Azkue kanta-biltzailearena da. Neure aldetik “Kopo Kristoak”... “Corpus Christi”-ak izan daitekeela uste dut; Trinidadeak (Hirutasunaren jaia) eta “Corpus (Christi)” eguna (Gorpuzti, edo Bestaberri Ipar Euskal Herrian) oso hurbilekoak dira Elizaren liturgian eta herritarren festa-ospakizunetan.
86 Omaetxebarriak “(=murciélago)” idatzi zuen hitzaren alboan; horrelaxe zuen itzulia Azkuek ‘gabinarea’ hitza.
87 Jastorrizkoan “ondu ezta ta mina” dago idatzita; kopiaren alboan honako hau idatzi zuen Omaetxebarriak, esaldia zuzendu nahian edo: “(ondu ez ta min da)”... Azkuek honetara itzulia zuen puntu osoa: “En nuestra huerta, guinda no ha madurado y ácida”.