Arantzazuko balada eta kopla zaharrak. (Osagarria)
1 Birjina Arantzazuko
lora ederrari
graziak eta alabantzak
emaiten nator ni.
Guztiok bialtzen gaituz
bai konsolaturik,
lehenengo konfesatuta,
bai komulgadurik.2 Asko etortzen gera
munduaren kabutik,
hasi Frantzian eta
Espainia guztitik.
Guztiok bialtzen gaituz
bai konsolaturik,
lehenengo konfesatuta,
bai komulgadurik.73
Lekukoa: Joanne de Ochandiano (Otxandio)
Biltzailea: Kosme Lamarain
Iturria: REA/JK, 33. or.
AKDB, 022 erg.
AAB: 285
Jatorrizkoan partituraren barruan dago kopiatuta abesti-testu hau: lehen estrofa + leloa lehen partean; bigarren estrofa + leloa bigarren partean. MSJ-k eta OSJ-k REA/JK-ko kantaren kopia daktilografiatua egitean modu ezberdinez interpretatu zuten nonbait testuaren aplikazioa doinuari. MSJ-k doinuaren lehen partea estrofei aplikatu zien nonbait, eta bigarren partea leloari, eta horregatik aurrenik bi estrofak kopiatu zituen, bata bestearen jarraian, eta ondoren leloa, “(bis)” erantsiz (ik. M4S, 5. or.). OSJ-k, jatorrizko kopiari estuago atxikiz edo, lehen estrofa eta leloa (doinuaren lehen partearenak) kopiatu zituen jarraian, eta bigarren estrofa eta leloa (doinuaren bigarren partearenak) ondoren (ik. O4S, 21. or.). Azken honetara jaso dut hemen ere.
J. A. Lizarraldek ”La Virgen de Aránzazu en el Romancero Vasco,” artikuluaren barruan argitaratu zuen aurrenik (Arantzazu, XII, 1932, 238. or.) –bi estrofak eta ondoren leloa–; geroago, HVSA liburuan argitaratu zuten osorik (204. or.), honako oin-ohar honekin: “Cantado por el P. Cosme de Lamarain, Franciscano quien dijo haberlo escuchado primeramente a un obrero parado de la industria clavetera de Ochandiano, que, cantando con bien patética melodía popular estas estrofas, pedía limosna de puerta en puerta, y la adquiría abundante, por todo el país vasco”. Arantzazuko Teologiako ikasleen Excelsior barne-aldizkariak ere argitaratu zuen balada hau (1954 [IV. urtea, II. garaia], 13. zenb., 70 or.). Arantzazu aldizkariak berriro argitaratu zuen 1968an (XLVII, 462. zenb., 144' erdiko orria).
Hemengo kanta hau apartekoa da Arantzazuko baladen eta koplen artean, eta bakarrik-edo ageri zaigu. Honen antzera hasten den beste bat argitaratu zuen Antonio Zabalak, Arantzazukoen artean (EERV, 609. or.): “Ama Birjiña Arantzazuko / lore eder ori”, Zabalak berak bildua Zestoako Lasaon. Lehen bertsoa kenduta, bi kantek ez dute zer ikusirik batak bestearekin.
Oharrak
73 I. Omaetxebarriak bere Aránzazu, santuario mariano del siglo XV... idazlan gorago aipatuaren barruan jaso zuen kanta hau. Azken puntua zerbait “zuzendu” egin zuen, bertsoaren neurriagatik edo: “lenengo konfesatu / ta komulgaturik”